BRISEL – Evropljani su sve više uznemireni zbog nestašica zaliha i rasta cijena. EU se okrenula američkom LNG-u 2022. godine, nakon što je odbila jeftine ruske energente na koje se oslanjala godinama.
Potrošila je milijarde na LNG infrastrukturu i potpisala desetine novih ugovora. Te odluke se sada preispituju: Da li je Evropa zamijenila svoju nepromišljenu zavisnost od Rusije za kratkovidu zavisnost od Amerike?
Tokom oblačnih dana, Džon Bird iz svoje kuće može vidjeti vatrene kugle kako osvjetljavaju mračno nebo, baklje sa udaljenih postrojenja za fosilna goriva gdje je nekada radio kao tehničar.
Izduvni gasovi služe kao stalni podsjetnik na industriju koja dominira životom Birda i njegovih komšija u Port Arturu, u Teksasu, gdje svaka četvrta osoba živi u siromaštvu, a stopa karcinoma, srčanih i plućnih bolesti je znatno iznad državnog prosjeka. Mnogi mještani smatraju da su za takvo stanje krivi tamni dimnjaci koji se ocrtavaju na horizontu.
„Teksas je poznat po roštilju i gasu”, kazao je Bird. „Tu se zarađuje novac, a ljudi koji zarađuju ne izgledaju kao ja i ne žive u Port Arturu”.
Država usamljene zvijezde je najveći američki proizvođač tečnog prirodnog gasa (LNG), čiji veći dio ide za Evropu. Zabrinjavajuća za EU je činjenica da je to epicentar rastućeg protestnog pokreta koji vrši pritisak na Vašington da smanji izvoze kako bi spasao klimu.
Uoči neizvjesnih izbora u novembru, predsjednik Džo Bajden je naredio privremenu pauzu na odobravanje novih LNG projekata i na taj način praktično zamrznuo širenje izvozne infrastrukture u gestu koji ima za cilj pridobijanje klimatski osviještenih birača.
Iako su zelene grupe pohvalile tu odluku, Evropljani su sve više uznemireni zbog nestašica zaliha i rasta cijena. EU se okrenula američkom LNG-u 2022. godine, nakon što je odbila jeftine ruske energente na koje se oslanjala godinama. Potrošila je milijarde na LNG infrastrukturu i potpisala desetine novih ugovora. Te odluke se sada preispituju: Da li je Evropa zamijenila svoju nepromišljenu zavisnost od Rusije za kratkovidu zavisnost od Amerike? Evropa trenutno iz SAD dobija oko 50 posto svog LNG-a.
„Nakon što je osjetila opasnost od prevelikog oslanjanja na jedan izvor, Evropa mora učiti iz prošlih grešaka i izbjeći da postane previše zavisna od SAD”, upozorila je Ana Marija Džaler Makarević, analitičarka Instituta za energetiku i finansijsku analizu, u nedavnom izvještaju u kojem navodi da je potražnja za LNG-om u Evropi i dalje u porastu.
Od početka ruske invazije na Ukrajinu prije dvije godine, EU i Velika Britanija su se utrkivale da zamijene ruski gas, koji je uglavnom isporučivan gasovodima – pomorskim isporukama američkog LNG-a.
Danas, mjesta poput Port Artura, a ne ona u Sibiru griju evropske domove i snabdijevaju industriju, što je promjena koja je sprečila katastrofu kada je Rusija zavrnula slavine.
Bajdenova odluka uznemirila Evropu
Stoga je Bajdenova odluka da potencijalno smanji proizvodnju LNG-a uznemirila evropsku industriju, čak iako bi se pauza, ukoliko bude produžena nakon izbora, osjetila tek za 10 do 15 godina.
Udruženje EuroGas uputilo je pismo Bijeloj kući, apelujući na promjenu kursa, upozoravajući na povratak „rekordno visokih cijena izazvanih padom ruske isporuke”.
Nakon početka rata, evropske firme su rapidno proširile lučku infrastrukturu i izgradile postrojenja za pretvaranje tečnog gasa u upotrebljivi oblik planirajući dugoročni uvoz iz SAD.
Kompanije su takođe potpisale gomilu kratkoročnih LNG ugovora sa američkim firmama pružajući fleksibilnost kako se obnovljivi izvori energije šire, ali otežavajući osiguranje niskih cijena i saznanje odakle će energija dolaziti za pet ili deset godina.
„Nismo optimisti, ali u poređenju sa pozicijom od prije dvije godine rekao bih da smo makar u neutralnom stanju” rekao je Torben Brabo, predsjednik grupe Gasna infrastruktura Evrope.
„Ako želimo pouzdane zalihe iz SAD treba da prihvatimo neke srednjoročne ugovore”.
Na velikoj konferenciji nafte i gasa u Hjustonu prošlog mjeseca, šefovi energetskih kompanija uključujući potpredsjednika Eksonmobajla Džona Ardila, čija firma želi da počne sa bušenjem u potrazi za gasom u istočnom Mediteranu, upozorili su Evropu da mora postati više samostalna.
„Preusmjeravanje tečnog prirodnog gasa i izgradnja terminala nisu dugoročna rješenja”, kazao je Ardila.
Suočeni sa pozivima da energetski sektor obezbijedi više američkog LNG-a i pojača lokalnu proizvodnju prirodnog gasa, evropski klimatski aktivisti kažu da su skeptični da li je bilo koja od ovih opcija zaista potrebna.
Da li je sve preuveličano?
„Vidimo vapaj industrije, ali smatramo da je to preuveličano” rekla je Ester Bolendorf, stručnjak za gasnu politiku u Mreži za akciju u oblasti klime u Evropi.
Bolendorfova je rekla da je Evropa prošla „tektonsku promjenu” nakon ruske invazije, ističući da je prosečna potrošnja gasa u EU pala za oko petinu. U međuvremenu, dodala je, EU pojačava upotrebu energije iz obnovljivih izvora i nastoji da do 2030. godine smanji upotrebu gasa za dodatnih 30 odsto.
Predstavnici industrije upozoravaju na opasnosti od prebrzog napuštanja fosilnih goriva. Oni insistiraju da je čak i prema sadašnjem planu EU za smanjenje upotrebe gasa i dalje postoji potreba za obezbeđivanjem dodatnih LNG zaliha, delom i zbog zavisnosti od ruskog izvoza.
Narek Terzijan, portparol Međunarodne asocijacije proizvođača nafte i gasa, ukazao je na „razliku između projektovane potražnje” prema trenutnim prognozama EU i stvarne ponude koju poznajemo, ako izuzmemo Rusiju”.
„To je jaz u snabdevanju koji treba prevazići”, tvrdi Terzian. „Stoga je izuzetno važno da Evropa bude u mogućnosti da obezbedi potrebne količine iz SAD”.
Brojke daju mešovitu sliku. Prema Institutu za energetiku i finansijsku analizu, prošle godine potražnja za gasom u Evropi dostigla je najniži nivo u posljednjih deset godina. Međutim, pad je uglavnom bio izazvan od strane tri zemlje: Njemačke, Italije i Velike Britanije. Generalno, potražnja za LNG-em u Evropi neće dostići vrhunac sve do 2025. godine, zaključio je Institut.
U međuvremenu, gasna industrija tvrdi da dodatna ulaganja u LNG ne ograničavaju Evropu na američke isporuke. Mogla bi takođe dobiti LNG od proizvođača poput Norveške i Katara, rekao je Brabo. U budućnosti, luke čak mogu biti prenamenjene za goriva sa manjim emisijama ugljenika, dodao je. „To bi odmah moglo biti korišćeno za biometan i zeleni vodonik”, rekao je Brabo.
Za sada, EU nije u krizi
„Što se tiče svih hipotetičkih scenarija, nećemo spekulisati o potencijalnim smanjenjima proizvodnje ili snabdevanja iz SAD u EU”, rekao je visoki zvaničnik EU, koji je želio da ostane anoniman.
Zvaničnici EU i SAD-a sastali su se prošlog mjeseca u Vašingtonu radi razgovora u okviru EU-SAD Savjeta za energiju, ali pitanje dozvola za LNG nije bilo na zvaničnom dnevnom redu ili širem spisku tema.
Zatim tu je i faktor Donald Tramp. Ukoliko se Tramp vrati u Bijelu kuću skoro je sigurno da će se zalagati za masovno širenje upotrebe fosilnih goriva.
Mada bi bum u američkoj proizvodnji LNG-a verovatno izazvao pad cijena, naročito za kratkoročne ugovore koje preferira EU, to bi pokrenulo neugodna pitanja o tome da li evropske države omogućavaju antiekološki pohod. Takođe bi pokrenulo mogućnost da je kontinent preuzeo kontrolu svojih energetskih tržišta iz ruku Vladimira Putina i predao je Trampu.
„Rekao bih Evropljanima, treba da shvate da postoji ljudska cijena ovog gasa”, kazao je Bird iz Port Artura koji može da nabroji imena svih susjeda sa hroničnim oboljenjima poput raka i bolesti pluća.
„Dosta je. Odbijamo da budemo više žrtvovani”. Vijesti
